ممکن است اصطلاحات “برنامه ریزی کسب و کار” و “برنامه ریزی استراتژیک” را شنیده باشید و تصور کنید که این دو مفهوم یکسان هستند، اما در واقع آن‌ها دو فرآیند مجزا هستند که شرکت‌ها در مراحل مختلف برای تضمین موفقیت خود به آن‌ها نیاز دارند. تفاوت اصلی این است که برنامه ریزی کسب و کار عمدتاً در مراحل اولیه راه‌اندازی یک کسب و کار مورد استفاده قرار می‌گیرد تا بتوانید چشم‌انداز خود را به‌سرعت و به‌طور منظم شکل دهید. در مقابل، برنامه ریزی استراتژیک توسط شرکت‌های فعال برای رشد و بهبود عملکرد آن‌ها به کار گرفته می‌شود. در این مقاله، به بررسی برنامه استراتژیک و کسب و کار و نقش آن‌ها در مدیریت موفق یک کسب و کار خواهیم پرداخت.
برنامه ریزی کسب و کار چیست؟
برنامه کسب و کار یک برنامه کوتاه‌مدت است که اهداف و استراتژی‌های یک شرکت را برای یک یا دو سال آینده ترسیم می‌کند. برنامه کسب و کار به شرکت کمک می‌کند تا محصولات یا خدمات خود، بازار هدف، رقبا، استراتژی‌های بازاریابی، استراتژی‌های فروش و پیش‌بینی‌های مالی خود را تعریف کند. این یک برنامه تاکتیکی است که به شرکت کمک می‌کند تا اهداف خود را در کوتاه‌مدت محقق سازد.
برنامه کسب و کار به شرکت کمک می‌کند تا منابع خود را به طور مؤثر تخصیص دهد. این برنامه بودجه شرکت، جریان نقدی و پیش‌بینی‌های سود و زیان را ترسیم می‌کند. برنامه کسب و کار به شرکت کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌ای درباره عملیات و سرمایه‌گذاری‌های خود اتخاذ کند.
برنامه ریزی کسب و کار یکی از اولین گام‌هایی است که یک کسب و کار نوپا تدوین می‌کند. همچنین می‌توان از آن برای تعیین اهداف کسب و کار هنگام راه‌اندازی یک محصول یا خدمت جدید استفاده کرد.
برنامه کسب و کار معمولاً بر جزئیات کوتاه‌مدت تمرکز دارد و به نحوه اجرای امور در حدود یک سال یا کمتر می‌پردازد. این برنامه شامل موارد زیر می‌شود:
- ایده اصلی کسب و کار چیست؟
- اهداف کوتاه‌مدت چیست؟
- مشتریان شما چه کسانی هستند؟
- نیازهای مشتریان چیست؟
- برای راه‌اندازی کسب و کار چه سرمایه‌گذاری یا منابع مالی موردنیاز است؟
- چگونه کسب درآمد خواهید کرد؟
- چه میزان سودآوری می‌توان انتظار داشت؟
- چگونه می‌توان نظر سهام‌داران بالقوه را جلب کرد؟
- نیازهای عملیاتی کوتاه‌مدت کسب و کار چیست؟
- ارزش‌های اصلی شرکت چیست؟
- بودجه بخش‌های مختلف کسب و کار چقدر است؟
به همین دلیل، تحلیل بازار و تحقیقات نقش اساسی در تدوین یک برنامه کسب و کار دارند.
اهداف برنامه ریزی کسب و کار
هدف اصلی یک برنامه کسب و کار این است که تمام جزئیات کلیدی کسب و کار خود را قبل از شروع، مشخص و تنظیم کنید. این برنامه به شما یک نقشه راه ارائه می‌دهد که هنگام راه‌اندازی کسب و کار یا ارائه یک محصول یا خدمت جدید از آن استفاده کنید.
برای مثال، اگر بخواهید یک کسب و کار برنامه ریزی رویدادها راه‌اندازی کنید، برنامه شما ممکن است شامل این باشد که چگونه سرمایه لازم برای اجاره دفتر و پرداخت حقوق کارکنان را تأمین کنید.
بیشتر بخوانید:برنامه ریزی استراتژیک چیست؟
برنامه ریزی استراتژیک چیست؟
برنامه استراتژیک یک برنامه بلندمدت است که چشم‌انداز، ماموریت و اهداف یک شرکت را ترسیم می‌کند. این برنامه‌ای جامع است که اقدامات شرکت را در سه تا پنج سال آینده راهنمایی می‌کند. برنامه استراتژیک به شرکت کمک می‌کند تا نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای خود (SWOT) را شناسایی کند و استراتژی‌هایی برای بهره‌برداری از نقاط قوت و فرصت‌ها و همچنین کاهش نقاط ضعف و تهدیدها توسعه دهد.
برنامه استراتژیک به شرکت کمک می‌کند تا یک نقشه راه برای آینده ایجاد کند. این برنامه اهداف و اهداف شرکت، استراتژی‌هایی که برای دستیابی به این اهداف استفاده خواهد شد و شاخص‌هایی که برای اندازه‌گیری پیشرفت خود استفاده می‌کند را ترسیم می‌کند. برنامه استراتژیک به شرکت کمک می‌کند تا تمرکز خود را حفظ کرده و با چشم‌انداز و ماموریت خود هم‌راستا باشد.
برنامه ریزی استراتژیک فرآیندی است که در آن اهداف شرکت تعیین شده و گام‌های موردنیاز برای دستیابی به این اهداف مشخص می‌شود.
یک برنامه استراتژیک شامل موارد زیر است:
- بررسی قابلیت‌های فعلی شرکت
- تعیین اهداف قابل اندازه‌گیری
- تدوین یک استراتژی جامع برای رشد کسب و کار
- هماهنگی ارزش‌ها، مأموریت و چشم‌انداز شرکت با محصولات و خدماتی که ارائه می‌دهد
- تعیین نقش‌های کلیدی در سازمان و مسئولیت افراد در اجرای استراتژی‌ها
- مشخص کردن جدول زمانی برای دستیابی به اهداف
- انجام تحلیل SWOT برای شناسایی نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای شرکت
- بررسی محیط بیرونی و عوامل تأثیرگذار بر کسب و کار از طریق تحلیل PEST (عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناوری)
برنامه استراتژیک معمولاً یک نقشه راه بلندمدت است و ممکن است برای چندین سال مورد استفاده قرار گیرد.
اهداف برنامه ریزی استراتژیک
هدف از یک برنامه استراتژیک ایجاد ابزاری است که به شما امکان دهد کسب و کار خود را بهبود بخشید، شرکت را توسعه دهید، فرآیندها را بهینه کنید یا تغییرات لازم را برای حفظ سلامت کسب و کار خود اعمال کنید. اجرای استراتژی و دستیابی به اهداف استراتژیک معمولاً منجر به رشد شرکت می‌شود.
مثال برنامه استراتژیک: مک‌دونالدز (McDonalds)
مک‌دونالدز یک مثال عالی از برنامه استراتژیک را برای شرکت‌های خصوصی ارائه می‌دهد. “برنامه رشد سرعتی” آن‌ها که برای مدت سه سال از 2017 تا 2020 طراحی شده است، جهت‌گیری استراتژیک سطح بالایی را ارائه می‌دهد. اگرچه این برنامه وارد جزئیات اجرایی نمی‌شود، اما بر روی ارایه یک نمای کلی تمرکز دارد که برای سرمایه‌گذاران جذاب باشد و هماهنگی کارکنان را تضمین کند. این برنامه به تعهد مک‌دونالدز به رشد بلندمدت و رسیدگی به چالش‌های مهم محیطی و اجتماعی تاکید دارد. همچنین بر رهبری مدیرعامل در نوسازی شرکت و نظارت فعال هیئت مدیره بر آن تأکید می‌کند.
هیئت مدیره نقش حیاتی در نظارت فعال بر استراتژی مک‌دونالدز ایفا می‌کند. آن‌ها در جلسات هیئت مدیره درباره برنامه رشد سرعتی بحث می‌کنند، جلسات سالانه استراتژی برگزار می‌کنند و نظارت مداوم بر عملیات شرکت دارند تا با تغییرات مداوم در چشم‌انداز تجاری همگام باشند.
برنامه استراتژیک مک‌دونالدز بر سه اصل اساسی متمرکز بود:
- حفظ: تقویت و گسترش نقاط قوت، مانند صبحانه و مواقع خانوادگی.
- بازگرداندن: تمرکز بر کیفیت غذا، راحتی و ارزش برای جلب مشتریان از دست رفته.
- تبدیل: تأکید بر قهوه و سایر نوشیدنی‌های میان‌وعده برای جذب مشتریان عادی.
این اصول به مک‌دونالدز کمک می‌کنند تا از طریق سه ابتکار، رشد را هدایت کرده و حداکثر منافع را در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای مشتریان به ارمغان آورد.
تعریف برنامه کسب و کار در مقابل برنامه استراتژیک
یک برنامه استراتژیک برای سازمان‌هایی که از پیش تأسیس شده‌اند ضروری است و به دنبال روشی برای مدیریت و پیاده‌سازی جهت‌گیری استراتژیک و رشد آینده خود هستند. برنامه ریزی استراتژیک به آینده معطوف است و به‌عنوان یک نقشه راه عمل می‌کند تا مسیر پیشرفت سازمان را در ۳-۵ سال آینده (یا بیشتر) ترسیم کرده و گام‌هایی که باید برای رسیدن به آن برداشته شود، تعیین کند.
یک برنامه استراتژیک ۶ عملکرد برای سازمان‌هایی که به دنبال رسیدن به سطح بعدی رشد خود هستند، دارد:
- تعریف هدف سازمان
- بهره‌برداری از مزایای رقابتی سازمان
- ارتباط استراتژی با کارکنان
- اولویت‌بندی نیازهای مالی سازمان
- هدایت تیم به سمت اقدام از برنامه
- ایجاد پایداری بلندمدت و تأثیر رشد
از سوی دیگر، یک برنامه کسب و کار توسط کسب و کارهای جدید یا سازمان‌هایی که در تلاش برای راه‌اندازی هستند، استفاده می‌شود. اصول اولیه یک برنامه کسب و کار بر پایه‌گذاری بنیاد کسب و کار یا سازمان متمرکز است. در حالی که این برنامه به آینده نگاه می‌کند، تمرکز آن بیشتر بر روی آینده نزدیک (کمتر از ۱ سال) است. برخی از عملکردهای برنامه کسب و کار ممکن است با برنامه استراتژیک همپوشانی داشته باشد، اما تمرکز و اهداف در چندین زمینه کلیدی متفاوت است.
یک برنامه کسب و کار برای کسب و کارها، پروژه‌ها یا سازمان‌های جدید پنج عملکرد زیر را دارد:
- اهداف و مقاصد سازمان شما را ساده‌سازی یا توضیح می‌دهد.
- مدیریت منابع انسانی را هماهنگ کرده و الزامات عملیاتی را تعیین می‌کند.
- تأمین بودجه برای سازمان شما.
- ارزیابی چشم‌اندازهای کسب و کار احتمالی.
- ایجاد چارچوبی برای مفهومی‌سازی ایده‌ها.
به عبارت دیگر، یک برنامه استراتژیک برای هدایت حرکت و رشد یک شرکت یا سازمان تأسیس شده استفاده می‌شود. در مقابل، یک برنامه کسب و کار برای ایجاد بنیاد یک شرکت تازه‌تأسیس (یا نه چندان توسعه یافته) طراحی شده است که تیم‌های عملیاتی آن را راه‌اندازی کرده، استراتژی‌هایی برای ورود به بازار جدید تنظیم کرده و تأمین مالی را انجام می‌دهد.
یک برنامه استراتژیک بر رشد بلندمدت و تأثیر سازمان بر بازار و مشتریانش تمرکز دارد. در حالی که یک برنامه کسب و کار باید بیشتر بر روی عملکردهای عملیاتی کوتاه‌مدت و روزانه تمرکز کند. اغلب، کسب و کارهای جدید ظرفیت یا منابع لازم برای ایجاد یک برنامه استراتژیک را ندارند، اگرچه توسعه یک برنامه کسب و کار با عناصر استراتژیک هیچ‌گاه ایده بدی نیست.
تفاوت بین برنامه ریزی استراتژیک و کسب و کار چیست؟
چند تفاوت اساسی بین برنامه ریزی استراتژیک و برنامه ریزی کسب و کار وجود دارد که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد.
دامنه و بازه زمانی
یک برنامه استراتژیک معمولاً بلندمدت است و حداقل یک دوره دو تا پنج ساله را پوشش می‌دهد. در مقابل، برنامه کسب و کار معمولاً برای یک سال یا کمتر تدوین می‌شود، زیرا این بازه زمانی معمولاً برای تثبیت یک کسب و کار کافی است.
تمرکز
برنامه کسب و کار بر راه‌اندازی یک کسب و کار در مراحل اولیه تمرکز دارد، در حالی که برنامه استراتژیک برای هدایت شرکت در مراحل بعدی رشد استفاده می‌شود. به بیان ساده، برنامه کسب و کار بر جهت‌گیری و چشم‌انداز تمرکز دارد، در حالی که برنامه استراتژیک به عملیات و تاکتیک‌های مشخص برای رشد کسب و کار می‌پردازد.
ذینفعان
یک برنامه استراتژیک به ذینفعان و کارکنان ارائه می‌شود تا همه از وضعیت و مسیر شرکت آگاه باشند. این کار باعث ایجاد اطمینان در میان افرادی که در کسب و کار نقش یا سهمی دارند خواهد شد. در مقابل، برنامه کسب و کار اغلب به سرمایه‌گذاران یا وام‌دهندگان ارائه می‌شود تا ارزش ایده کسب و کار و توجیه‌پذیری سرمایه‌گذاری را نشان دهد.
انعطاف‌پذیری و سازگاری
برنامه استراتژیک معمولاً انعطاف‌پذیری بیشتری دارد، زیرا برای یک دوره زمانی طولانی‌تر طراحی شده است و شرکت در این مرحله باید به‌طور کامل تثبیت شده باشد. این برنامه فضای بیشتری برای اصلاح و تکامل استراتژی دارد، در حالی که برنامه کسب و کار باید نسبتاً پایدار بماند.
بیشتر بخوانید:مدیریت استراتژیک چیست؟ چگونه مدیریت استراتژیک را در سازمان بکار بگیریم؟
شباهت‌های بین برنامه ریزی استراتژیک و برنامه ریزی کسب و کار چیست؟
هر دو نوع برنامه ریزی شامل برخی از تحلیل‌های مشترک مانند تحلیل بازار، پیش‌بینی‌های مالی، و تعیین اهداف قابل اندازه‌گیری هستند. علاوه بر این، هر دو نیاز به سازماندهی بالا و تمرکز دقیق دارند تا اطمینان حاصل شود که مدل کسب و کار یا استراتژی توسعه‌یافته متناسب با نیازهای شرکت است.
مقیاس‌پذیری برنامه کسب و کار در مقابل برنامه استراتژیک
راه دیگری برای درک تفاوت بین برنامه‌های استراتژیک و کسب و کار، درک تفاوت در “مقیاس” آن‌ها است. سازمان‌های بزرگ‌تر با واحدهای کسب و کار متعدد و طیف وسیعی از محصولات، معمولاً فرایند برنامه ریزی سالانه خود را با یک برنامه استراتژیک هدایت‌شده از سوی شرکت آغاز می‌کنند. این برنامه معمولاً با برنامه‌های دپارتمانی و بازاریابی دنبال می‌شود که از برنامه استراتژیک پیروی می‌کنند.
شرکت‌های کوچکتر و استارتاپ‌ها معمولاً فقط از یک برنامه کسب و کار استفاده می‌کنند تا تمام جنبه‌های عملیاتی کسب و کار را روی کاغذ توسعه دهند، تأمین مالی کنند و سپس کسب و کار را راه‌اندازی نمایند.
چرا درک تفاوت‌های بین برنامه ریزی کسب و کار و برنامه استراتژیک اهمیت دارد
درک تفاوت‌های کلیدی بین این دو واژه، با وجود اینکه اغلب به صورت معادل استفاده می‌شوند، اهمیت زیادی دارد. اما در اینجا یک توضیح ساده و نهایی آورده شده است:
یک برنامه کسب و کار توضیح می‌دهد که چگونه یک کسب و کار جدید راه‌اندازی خواهد شد. یک برنامه استراتژیک پاسخ می‌دهد که یک سازمان مستقر، در آینده کجا می‌رود و چگونه قصد دارد به آن وضعیت آینده دست یابد.
یک برنامه استراتژیک همچنین بر ساخت یک مزیت رقابتی پایدار تمرکز دارد و آینده‌نگر است. در حالی که برنامه کسب و کار برای ارزیابی قابلیت‌پذیری یک فرصت کسب و کار استفاده می‌شود و بیشتر جنبه تاکتیکی دارد.
چه زمانی باید از برنامه ریزی استراتژیک یا برنامه ریزی کسب و کار استفاده کرد؟
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، برنامه کسب و کار معمولاً هنگام راه‌اندازی یک کسب و کار یا حرکت در یک جهت جدید مورد استفاده قرار می‌گیرد. این برنامه بسیاری از جنبه‌های عملیاتی روزمره کسب و کار را مشخص می‌کند. در مقابل، برنامه ریزی استراتژیک زمانی استفاده می‌شود که شرکت بخواهد رشد کند و نوآوری را پیش ببرد.
آیا می‌توان از برنامه کسب و کار برای برنامه ریزی استراتژیک استفاده کرد؟
خیر، برنامه کسب و کار و برنامه استراتژیک دو مفهوم متفاوت با اهداف مشخص هستند. در حالی که برنامه کسب و کار اهداف کوتاه‌مدت یا میان‌مدت و مراحل دستیابی به آن‌ها را مشخص می‌کند، برنامه استراتژیک بر مأموریت میان‌مدت تا بلندمدت شرکت و نحوه تحقق آن تمرکز دارد.
اگر می‌خواهید موفقیت کسب و کار خود را تضمین کنید، باید اطمینان حاصل کنید که از نوع برنامه ریزی مناسب استفاده می‌کنید.
برنامه استراتژیک در مقابل برنامه کسب و کار: کدام برای رهبران مهم‌تر است؟
هم برنامه ریزی استراتژیک و هم برنامه ریزی کسب و کار برای رهبران مهم هستند. با این حال، برنامه ریزی استراتژیک اولویت دارد زیرا دیدگاه بلندمدت برای شرکت را فراهم می‌کند. یک برنامه استراتژیک به شرکت کمک می‌کند تا بر مأموریت و چشم‌انداز خود متمرکز بماند و تصمیمات آن را در بلندمدت هدایت کند.
برنامه ریزی کسب و کار برای عملیات روزمره مهم است، اما جایگزین برنامه ریزی استراتژیک نمی‌شود. شرکتی که تنها بر اهداف کوتاه‌مدت و تاکتیک‌ها تمرکز می‌کند، ممکن است فرصت‌های بلندمدت را از دست بدهد.
اگر شما یک رهبر هستید، داشتن یک برنامه استراتژیک برای کمک به متمرکز ماندن بر مأموریت و چشم‌انداز خود و هدایت تصمیماتتان در بلندمدت مهم است. این برنامه به شما کمک می‌کند تا روندها و چالش‌های آینده را پیش‌بینی کرده و برای آن‌ها آماده شوید. بنابراین، وقت و منابع خود را برای ایجاد یک برنامه استراتژیک جامع برای شرکت خود سرمایه‌گذاری کنید و اطمینان حاصل کنید که به‌طور منظم به‌روزرسانی و بررسی می‌شود. با این کار، می‌توانید شرکت خود را به سوی موفقیت هدایت کرده و از رقبا پیشی بگیرید.
یکپارچه‌سازی برنامه ریزی استراتژیک و برنامه ریزی کسب و کار
با اینکه برنامه کسب و کار و برنامه استراتژیک دو مفهوم متفاوت هستند، ممکن است برای دستیابی به بالاترین سطح موفقیت از هر دو به‌طور هم‌زمان استفاده شود. همانند هر نقش مدیریتی، مانند مدیریت هتل، مدیریت برنامه ریزی استراتژیک و کسب و کار نیز نیازمند ارتباط مؤثر بین بخش‌های مختلف سازمان است.
این ارتباط شامل مدیران استراتژی، تیم‌های استراتژیک و عملیاتی می‌شود. همچنین هنگام استفاده از هر یک از این برنامه‌ها، باید تعادل مناسبی میان انعطاف‌پذیری و پایبندی به برنامه برقرار شود. در برنامه ریزی استراتژیک، این امر به معنای ارزیابی مستمر استراتژی‌ها برای سنجش میزان موفقیت و اصلاح تاکتیک‌ها در صورت لزوم است.
آیا می‌توان برنامه ریزی استراتژیک و برنامه ریزی کسب و کار را به‌طور هم‌زمان به کار برد؟
در بسیاری از مشاغل، شما نیاز دارید که هم‌زمان بر رشد و توسعه مسیرهای جدید تمرکز کنید، بنابراین ممکن است از هر دو نوع برنامه ریزی استفاده شود. با این حال، معمولاً این دو برنامه از یکدیگر متمایز هستند. دلیل این موضوع این است که برنامه کسب و کار معمولاً فقط در هنگام راه‌اندازی یک کسب و کار جدید یا ورود به یک حوزه جدید مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید:چرا برنامه‌ریزی استراتژیک مهم است؟
چشم‌اندازهای شغلی در برنامه ریزی
مهارت‌های برنامه ریزی استراتژیک و برنامه ریزی کسب و کار فرصت‌های شغلی گسترده‌ای را فراهم می‌کنند. تقریباً در تمامی نقش‌های مدیریتی، این مهارت‌ها موردنیاز هستند، از جمله توانایی تدوین اسناد برنامه ریزی استراتژیک و سنجش میزان موفقیت.
چه مهارت‌هایی برای یک شغل در برنامه ریزی نیاز دارم؟
اگر می‌خواهید در زمینه برنامه ریزی و مدیریت فعالیت کنید، باید روی مهارت‌های مختلفی کار کنید، از جمله:
- تصمیم‌گیری
- مهارت‌های تحلیلی
- دانش ارزیابی ریسک
- تحلیل بازار و پیش‌بینی
- مدیریت تیم
- ارتباطات، چه نوشتاری و چه کلامی
- کار تیمی
- سازماندهی
منابع
یک برنامه استراتژیک برای اولویت‌بندی منابع (زمان، پول و افراد) به منظور رشد درآمد و افزایش بازگشت سرمایه اهمیت حیاتی دارد. برنامه استراتژیک ممکن است با بازتخصیص منابع مالی فعلی که در حال حاضر به طور غیر استراتژیک استفاده می‌شود، شروع شود.
یک برنامه کسب و کار بیشتر بر منابعی که کسب و کار هنوز باید بدست آورد، تمرکز دارد، مانند تأمین‌کنندگان، سرمایه‌گذاران، کارکنان و تأمین مالی. برنامه کسب و کار برای شرکت‌های جدید که به دنبال تأمین مالی از بانک‌ها یا سرمایه‌گذاران هستند، حیاتی است. این برنامه مسئولیت‌پذیری و شفافیت را برای سازمان به ارمغان می‌آورد و به کانال‌های تأمین مالی می‌گوید که چگونه قصد دارند در سال اول کسب و کار عملیات و بازگشت سرمایه خود را رشد دهند.
نتیجه‌گیری
درک تفاوت‌ها و نقش‌های برنامه کسب‌وکار و برنامه استراتژیک برای هر سازمانی ضروری است. برنامه کسب‌وکار برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید و تامین منابع اولیه از جمله تأمین مالی و جذب سرمایه‌گذاران طراحی می‌شود، در حالی که برنامه استراتژیک به سازمان‌ها کمک می‌کند تا دیدگاهی بلندمدت برای رشد و توسعه ایجاد کنند و از مزیت‌های رقابتی خود بهره‌برداری کنند. برنامه استراتژیک تمرکز بیشتری بر توسعه پایدار و گسترش سازمان دارد، در حالی که برنامه کسب‌وکار به اجرای کوتاه‌مدت و عملیاتی متمرکز است. هر دو نوع برنامه برای موفقیت یک سازمان ضروری هستند، اما برنامه استراتژیک باید اولویت بیشتری داشته باشد تا سازمان بتواند به اهداف بلندمدت خود برسد و در مسیر پیشرفت قرار گیرد.
نظرات شما برای ما ارزشمند است! برای کمک به ارتقای کیفیت مقالات و تکمیل موضوعات مطرح‌شده، دیدگاه خود را در انتهای این مقاله ثبت کنید. مقالات مرتبط با موضوع برنامه استراتژیک و کسب و کار نیز برای مخاطبان سایت کارمیز به اشتراک گذاشته شده است. همچنین اگر مایل به دریافت مشاوره یا آشنایی بیشتر با امکانات نرم افزار کارمیز هستید، از طریق ارسال فرم با ما در ارتباط باشید.
